Του Στάθη Αραποστάθη*
Είναι κατανοητό και υπάρχει η απόλυτη συμφωνία από όλους ότι οι τελευταίες πλημμύρες στην Θεσσαλία θα καθορίσουν την ταυτότητα των Θεσσαλών και την συλλογική μνήμη των τοπικών κοινοτήτων.
Ακριβώς αυτή η διατήρηση της συλλογικής μνήμης και της ιστορικότητας της στιγμής είναι κρίσιμο να διασφαλιστεί. Επιπροσθέτως είναι κρίσιμο, με αφορμή την συνθήκη των τραγικών γεγονότων, να ξανασκεφτούμε το παρελθόν, το παρόν και να μιλήσουμε για το μέλλον.
Οι τελευταίες δεκαετίες έχουν ανάγει τα μουσεία σε θεσμούς όπου όχι μόνο διαφυλάσσεται το παρελθόν αλλά διαμορφώνονται οι συνθήκες αναπαραστάσεων και βιωματικών ανασυγκροτήσεων του παρελθόντος ως κινητήριες προκλήσεις για την σκέψη και τον οραματισμό του μέλλοντος.
Είναι κρίσιμο να δημιουργηθεί ένα Εθνικό Μουσείο Αγροτικής Τεχνολογίας, Καινοτομίας και Ανάπτυξης που λείπει από την Ελλάδα. Ενώ υπάρχουν μικρά και διάσπαρτα μουσεία ανά την Ελλάδα αλλά και την Θεσσαλία, δεν υπάρχει ένα Εθνικό Μουσείο της πλέον εμβληματικής πρωτογενούς παραγωγικής δραστηριότητας που καθόρισε την συγκρότηση του κράτους και της οικονομίας από συστάσεως του Ελληνικού Κράτους. Στόχοι του Εθνικού Μουσείου Αγροτικής Τεχνολογίας, Καινοτομίας και Ανάπτυξης θα είναι :
1. Η συλλογή και συντήρηση της επιστημονικής και τεχνολογικής κληρονομιάς όλης της χώρας. Θα είναι τόπος όπου θα συλλέγονται τα αντικείμενα, οι τεχνολογίες που καθόρισαν την παραγωγή ανά την Ελλάδα, θα αποτιμώνται, θα συντηρούνται και θα αρχειοθετούνται συγκροτώντας τις συλλογές της Εθνικής Αγροτικής κληρονομιάς σε Επιστημονική και Τεχνολογική Καινοτομία. Τελευταία έχει καταδειχθεί η σημασία της καινοτομίας στην συγκρότηση των μεταβάσεων στην αγροδιατροφή (βλέπε www.conef.gr).
2. Η συλλογή των αρχειακών τεκμηρίων και συγκρότηση συλλογών προφορικών αφηγήσεων ιστορικών πρωταγωνιστών που θα αφορούν είτε τους μεγάλους μετασχηματισμούς είτε τις αλλαγές στο καθημερινό πολιτισμό. Η συλλογή αρχειακών τεκμηρίων παρά τις εξαιρετικές προσπάθειες των ΓΑΚ αποτελούν πάντοτε πρόκληση για όσους ενδιαφέρονται να διαμορφώσουν πλαίσιο διάσωσης των αρχειακών πηγών.
3. H έκθεση των μόνιμων εκθεμάτων και η διαμόρφωση αφηγήσεων που στο κέντρο τους δεν θα είναι απλά η αγροτική ζωή ως φολκλόρ. Αντίθετα οι αφηγήσεις θα διαμορφώνουν αναπαραστάσεις που στο κέντρο τους θα έχουν νοηματοδοτήσεις της επιστήμης, της τεχνολογίας, της καινοτομίας και της ανάπτυξης όπως αυτές μετασχηματίστηκαν ιστορικά και όπως συγκροτούνται σήμερα. Σύγχρονες μελέτες έχουν καταδείξει ότι είναι σημαντικό να μελετούμε την σύμπλεξη διαφορετικών συστημάτων όπως των πρώτων υλών, της ενέργειας, των υποδομών της διαχείρισης του νερού και τα συστήματα σποροπαραγωγής και αναπαραγωγής του φυτο-πολλαπλασιαστικού υλικού.
Το ζήτημα της διαχείρισης του νερού και της σύνδεσής του με την ανθεκτικότητα των τοπικών κοινωνιών είναι πολύ σημαντικό και με τις τελευταίες πλημμύρες έχει καταδειχθεί η συσχέτισή του. Νερό, άρδευση, αποστράγγιση και ύδρευση είναι αλληλένδετα. Συνδέονται με πολιτικές που συγκροτήθηκαν ιστορικά και καθόρισαν τα αναπτυξιακά μοντέλων τοπικών περιοχών.
4. Η συνδιαμόρφωση του μέλλοντος μέσα από εκπαιδευτικά εργαστήρια, δραστηριότητες, εκθέσεις και εργαστήρια συλλογικού σχεδιασμού. Σύγχρονες μουσειολογικές πρακτικές έχουν τεθεί στην υπηρεσία της συνδιαμόρφωσης και συμπαραγωγής σεναρίων όπου οι διαφορετικοί εταίροι θέτουν προτεραιότητες για το μέλλον και κάνουν επιλογές για τα επιθυμητά σενάρια για το μέλλον. Αυτή η διαδικασία είναι χρονοβόρα και χρειάζεται να ξεκινήσει από την ενσωμάτωση των δραστηριοτήτων με τα σχολεία της δευτεροβάθμιας αλλά και με τους ερευνητικούς και επαγγελματικούς συλλόγους και εταίρους. Ο αγροτικός κόσμος διψά να ακουστεί και ένας θεσμός που θα συνδυάζει ιστορική μνήμη, με την σε βάθος κατανόηση του παρόντος και τις μελλοντικές προκλήσεις μπορεί να γίνει θεσμικός κόμβος ανάπτυξης.
Το μουσείο θα πρέπει να έχει ως βάση την Θεσσαλία ίσως την περιοχή των παρακαρλίων χωριών ή τον ιστορικό δήμο του Κιλελέρ ή την περιοχή του πολύπαθου Παλαμά στην Καρδίτσα. Ο Εθνικός του χαρακτήρας θα του προσδώσει κύρος αλλά και την κρατική εκείνη χρηματοδότηση να μπορέσει εκτός του μητροπολιτικού κέντρου να στηθεί ένας θεσμός και ένας οργανισμός που θα διασώσει την πολιτισμική κληρονομιά. Θα αποτελέσει πόλο εκπαίδευσης σε θέματα διαχείρισης νερού, περιβάλλοντος, διατροφής και βιώσιμης παραγωγής για το σύνολο της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης της χώρας. Θα αποτελέσει πόλο ανάπτυξης με νέες θέσεις εργασίας τοπικά σε διάφορες βαθμίδες από επιτελικά στελέχη με εργασιακή εμπειρία στην επιμέλεια και διαχείριση μουσείων μέχρι συντηρητές και τεχνικούς. Όλοι αυτοί θα αναζητηθούν κατά προτεραιότητα από τις τοπικές κοινωνίες. Εάν δε το Εθνικό Μουσείο θεσμοθετηθεί και με ένα μεγάλο αγρόκτημα ως αναπόσπαστο μέρος του ώστε να αναδεικνύονται παλιές και νέες καινοτομίες σε άμεση χρήση, ο κύκλος των εργαζομένων και των συντηρητών θα είναι αρκετά μεγάλος. Μπορεί στα πλαίσια της ανάσχεσης των συνεπειών των πλημμυρών στις τοπικές κοινωνίες η ίδρυση ενός Εθνικού Μουσείου Αγροτικής Τεχνολογίας, Καινοτομίας και Ανάπτυξης να θεωρείται πολυτέλεια αλλά εάν κανείς σκεφτεί τις προκλήσεις που έχει ο αγροτικός κόσμος και το σύνολο των τοπικών κοινωνιών και την υποστήριξη που πρέπει να έχει σε εθνικό επίπεδο ίσως τότε κατανοήσουμε την σημασία ενός τέτοιου μουσείου. Δεν νομίζω ότι είναι αμελητέος αυτός ο στόχος και ρόλος στο πλαίσιο των προκλήσεων της αγροτικής αναδιάρθρωσης, της αποκεντροποιημένης ανάπτυξης, της βέλτιστης διαχείρισης των φυσικών κοινών και της κλιματικής κρίσης.
*Ο Στάθης Αραποστάθης είναι αναπληρωτής καθηγητής στο ΕΚΠΑ όπου διδάσκει ιστορία και κοινωνιολογία της επιστήμης και τεχνολογίας καθώς και επιστημονική και τεχνολογική πολιτική.
Πηγή: https://www.ypethe.gr